Black Friday? Wat een zwarte dag. Op deze hoogdag van de hyperconsumptie dient men te hypergenieten van hyperkortingen op alles wat je toch niet écht hypernodig hebt. Maar zoals we inmiddels weten: iemand betaalt de prijs, altijd.

Tot vandaag had ik geen enkele reden om te denken aan nieuwe schoenen. Waar heb ik die voor nodig tijdens een pandemie? Tijdens het handjevol videocalls dat ik heb, zien mensen hooguit de bovenste helft van mijn outfit. Een collega gaf me weliswaar de raad om aan het begin van een thuiswerkdag steeds mijn netste schoenen aan te trekken, maar mijn pantoffels zitten gewoon te comfortabel. Gedurende de hele coronacrisis was mijn brein schoenvrij.

Tot vandaag, dus. Vandaag is het Black Friday, en dus heb ik geen andere keuze dan aan dat nieuwe paar botten te denken. Waar ik ook heen surf, overal op het internet vind ik de meest uitzinnige kortingsacties. Hóéveel korting zeg je?! Het wordt wel heel verleidelijk gemaakt. Tegen dit soort koopjes kan een pandemie niet op.

HOOGDAG VAN DE HYPERCONSUMPTIE

Black Friday, hier gaan we weer. Op deze hoogdag van de hyperconsumptie dient men te hypergenieten van hyperkortingen op alles wat je toch niet écht hypernodig hebt. Vandaag krijg je, meer dan op elke andere dag, het gevoel dat net díé trui in jouw kast móét liggen. Het is daarmee ook de hoogdag van de impulsieve shopper, die (nu, nu, nu!) zijn slag slaat. Geen dagje bedenktijd, niets daarvan: als je die ene trui in kwestie niet meteen in je virtuele winkelmandje stopt, dan heb je je kans op korting verkeken.

Dat doen webshops van ketens je tenminste geloven. Wat je favoriete e-tailer er niet bij zegt, is dat er verder weg in depots nog honderden, duizenden, miljoenen van dat soort truien liggen te verkommeren. Door de coronacrisis zijn er namelijk minder spullen verkocht. Prima, kun je denken: stof dat toch maar stof vergaart, wordt voor een prikje van jou. (Om vervolgens in jouw kast stof te vergaren, om na twee tot drie keer dragen in de kledingbak te verdwijnen). Maar wat de verkoper ook niet vertelt, is dat niet alleen de prijs van jouw kleding naar beneden ging. Het loon van degene die je kleding maakte, ging dat ook.

LOON NAAR WERK

De coronapandemie heeft niet enkel zijn impact gehad op de verkoopcijfers van kleine en grote winkels en ketens. Ook in productielanden, in fabrieken in Bangladesh, Myanmar en Sri Lanka waar onze kleding in elkaar wordt gestikt, is het armoe troef. Je las eerder op OneWorld dat merken hun bestellingen zonder pardon uitstelden of zelfs in zijn geheel annuleerden. Je las ook dat campagnes onder de hashtag #PayUp de merken op hun verantwoordelijkheid wezen. Je las hoe effectief die slogan is gebleken, maar ook hoe weinig kledingarbeiders daar desondanks van terugzagen.

De campagneleidsters van #PayUp, de Amerikanen Ayesha Barenblat en Elizabeth Cline, organiseerden vorige week een exclusieve ‘community call’ met vakbondsvrouwen en kledingarbeiders uit Bangladesh, Myanmar, Sri Lanka en de VS. Nu delen van Europa en Amerika weer in lockdown gaan, wilden zij poolshoogte nemen: net als ik waren ze razend benieuwd of merken op zijn minst iets geleerd hadden uit de vorige coronagolf. Dat kon toch haast niet anders?

KORTING OP JE HONGERSLOON

Gelukkig meldden vakbondsvrouwen Nazma Akter (uit Bangladesh), Ashila Dandeniya (uit Sri Lanka) en Tin Tin Wai (uit Myanmar) tijdens de call geen nieuwe massale annuleringen. Maar wat ze wel merken, bijvoorbeeld in de fabriek waar Wai werkt voor het Spaanse merk Stradivarius (een zus van het bekende Zara), is dat ze (nog!) minder betaald worden dan voor de pandemie.

Volgens Nazma Akter vragen merken die in het voorjaar hun bestellingen uitgesteld of geannuleerd hebben, onder andere in aanloop naar Black Friday, fikse kortingen op nieuwe orders. Ze spreekt over 30 of 40 procent van de oorspronkelijk, ook niet bijster hoge, afgesproken prijzen. Journalisten hadden het eerder over kortingen tot 50 procent. Fabrikanten zijn geneigd om de kortingen aan te nemen, omdat er minder werk is dan anders. Black Friday is daarmee een symptoom van een kledingindustrie die de consument met kortingen overtuigt om tot een aankoop over te gaan, en arbeiders uitbuit om tot die kortingen te komen.

Uit berekeningen van de Schone Kleren Campagne, die vorige week de hashtag #PayYourWorkers lanceerde, blijkt dat het voor de eerste lockdown gaat om naar schatting 3,8 miljard euro aan misgelopen lonen. Om hoeveel het voor de tweede lockdown zal gaan, valt nog te bezien. Zeker is dat de merken die nu kortingen eisen eerder in de fout gegaan zijn en hun arbeiders alvast een pak geld gekost hebben: zelfs als ze intussen toegezegd hebben om te betalen, zijn ze pas veel later met geld voor leveringen over de brug gekomen.

Zoveel later dat arbeiders zonder spaarpotje en met maandelijks zware huurlasten de afgelopen maanden amper genoeg te eten krijgen. Uit cijfers van de Global Alliance for Improved Nutrition blijkt dat 43 procent van de kledingarbeiders in Bangladesh ondervoed was tijdens de lockdown. Andere cijfers, van BRAC en de Universiteit van California, stellen dat 77 procent van de kledingarbeiders het momenteel ‘moeilijk hebben om hun familie te voorzien van eten’.

IEMAND BETAALT

Wees je er bij het scrollen langs de online etalages van bewust dat jij niet de enige bent die een flinke korting krijgt. Ook voor de arbeiders is het uitverkoop, met megakortingen op hun inkomen (en hun gezondheid, en hun voedselzekerheid, en…). De kortingen die merken eisen, worden ingehouden op hun loon dat – zoals bleek tijdens de eerste coronagolf – al geen klap kon opvangen. Zoals de documentaire The True Cost vijf jaar voor de coronacrisis al zei: er is altijd iemand die de prijs betaalt.

Black Friday? Wat een zwarte dag. Toch mijn oude schoenen nog even aanhouden dan. Zitten misschien niet even lekker als mijn pantoffels, maar geen mens in mijn videocall die dat ziet.

Deze opiniebijdrage verscheen via OneWorld. Alleen werd het woord “botten” vervangen door “winter boots”, want in Nederlands Nederlands zijn botten … juist ja … botten.