‘Mijn ontwerpen te Afrikaans? Maar deze stof komt niet eens uit Afrika!’
Povere kopies van Afrikaanse stoffen veroveren de markt. Nadat eerder veelal westerse ontwerpers beschuldigd zijn van culturele toe-eigening, komen nu ook Aziatische handelaars in het vizier. Op de markt in Brussel en Accra gaan we op zoek naar véritable African Dutch Wax. ‘Niet enkel onze stoffen worden gestolen, maar ook onze cultuur.’
Lees het volledige artikel voor MO*: https://www.mo.be/reportage/mijn-ontwerpen-te-afrikaans-deze-stof-komt-niet-eens-uit-afrika-0
Foto Martin Corlazzoli voor Industriemuseum Gent.
Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.
Hallo, Sarah,
Even een reactie op je artikel in Mo. ten eerste : leuk dat je over de stoffen schrijft.
Maar er blijkt veel onwetenheid uit.
De stoffen Kanga, Bakuba, en Kinte zijn allemaal handgemaakte stoffen op een lokatie . Traditionele stoffen voor ceremonies en overgeleverde patronen, net zoals de klederdrachten bij ons.
Over Ghana: Begrafeniskleding is een effen doek in steenrood, of bruin, waarop met de hand symbolen met een bruine smurrie worden aangebracht . Men gebruikt hiervoor een houten vormpje dat men heeft laten maken (zoals je schrijft op bestelling van een familie) . De symbolen zijn net zoals de indonesische vormen beschreven worde, een soort mythische overlevering voor bepaalde begrippen . bv Een lang leven, ongeluk, etc etc.
Het gekke is dat ik 50 jaar geleden in Ghana was en daar een paar vormpjes gekocht heb. toen was het in ieder geval heel gewoon daar de begrafeniskleding mee te bedrukken.
Ik merk ook dat de kennis over deze oude stoffen bijna verdwenen is . Als je nu op google originele stoffen uit Ghana intoetst krijg je niet: Kente. Kente is het koningskleed , ik geloof van de Ashanti. Met de hand geweven bandweefsel van ca 8 cm breed, en dan heel veel banden aan elkaar gezet zodat het een lange doek vormt.
Van de Kente is dus ooit een foto gemaakt en dat hebben ze op een modern katoenen lap gedrukt. dus: namaak echte Kente. Dat heeft niks met culturele toeeigening te maken, dat heeft gewoon met verkoopcijfers te maken.
In Suriname zijn deze modern bedrukte kentelappen helemaal in de mode. Of iemand wel eens is gaan uitzoeken waar ze vandaan kwamen betwijfel ik. Ja, dus eigenlijk heeft Suriname zich dat cultureel toegeeigend. (In de loop van 30 jaar)
Aan de andere kant van Afrika, in Kenyua, Madagascar, Somalie, liep men in andere kleding . Daar was een mannenbroek populair (50 jaar geleden dus) gemaakt van een gestreepte geweven katoenen lap. Misschien heb ik er nog een. Dit weefsel was dunner dan de Kinte en leek meer op een draagdoek. Voor de vrouwen was daar, en nog is, een dunnere bedrukte lap, met een ‘Wish’ erop. Die lap is daar van oorsprong ongeveer 1.60 lang en 80 breed. Zo is hij in 2 en te knippen en dan heb je 2 afbeeldingen van de Wish. 1 lap voor de schort, en 1 voor de hoofddoek. of voor het kind. Het kledingstuk van de vrouwen lijkt wat methode en doel dus op de Vlisco ontwerpen.
De Vlisco ontwerpen zijn afkomstig uit Indonesie , waar ze dus ook een mystieke betekenis hadden. Kijk naar de achtereen volgende Pasar Malams Besar uit Den Haag, waar ze vaak over de batik geexposeerd hebben. Per Sultan, regionaal hoofd eigen kleuren en betekenissen.
Zo hebben vele Vlisco ontwerpen ook een wish in zich. In Nigeria doen andere ontwerpen het goed als in Ghana of andere landen. Bv Een doek met een mercedes. Wenst iedereen die het draagt een mooie mercedes toe.
Ik vind het verbazen hoe snel lokale gebruiken worden vergeten, en over de hele wereld de commercie heeft toegeslagen . Maar deze vrouwen die klagen over toeeigening hoor ik helemaal niet over hun oma’s die met de hand rijst in stoffen zaten te naaien om een mooie indigo van te maken.(tye en dye). Of over de begrafenis cultuur van Ghana.
Ten laatste: Verleden week bij man uit Guinee geweest, die vertelde hoe de chinese stoffen de markt in Guinee en Mali verpesten. Toen heeft Mali een verbod uitgevaardigd. (de chinese stoffen hebben vaak een plastic laagje, en zijn duidelijk te onderscheiden van Vlisco of andern) .
Guinee is doorgegaan met importeren van de Chinese stoffen, en smokkelt ze naar Mali. En vraag ik, zijn jullie nu blij? Ja, zegt hij. Want nu kunnen arme mensen ook deze stoffen kopen. Dat hebben ze nog nooit gekund. Dus iedereen blij.
Rusland blijkt ook copien te produceren.
Dus na Vlisco in 1850 tot 1870 ongevver zijn ook Engeland en Duitsland deze gaan maken op dezelfde wijze als Vlisco. Tot ca 10 jaar geleden waren het deze stoffen die de printmarkt (niet de handweefmarkt) domineerden. Nu dus niet meer. Rusland, China, misschien India met andersoortige katoen, opplakprints zijn gaan domineren.
En het is nog gecompliceerder: de afrikaanse prints komen niet alleen uit Indonesie, nee ook uit India. Net zoals de halsdoeken van onze klederdrachten van Stavoren, etc. Deze zijn geinspireerd op de sitsen die door de NOI Compagnie uit India werden meegenomen. Museum Tilburg. heeft stalenboeken etc.
Maar ik vind het een heel leuk artikel, hoor,
Groetjes, Tessy
Misschien ontmoet ik je ooit.