Hoe kan Europa kledingarbeiders in de toekomst beschermen? Dat is een van de vragen die ik me stel in Shopdown, mijn e-book over de impact van de coronacrisis op de textielindustrie.

EU-Commissaris voor Justitie Didier Reynders heeft eind april 2020 beloofd werk te zullen maken van wetgeving die bedrijven verplicht om mensenrechten en milieunormen te beschermen. De toekomstige reglementering zal gebaseerd zijn op het principe dat bedrijven aansprakelijk zijn voor schendingen van mensenrechten of milieuvervuiling binnen de volledige keten. Dat staat beter bekend als het principe van due diligence. In het Nederlands staat dat principe bekend als zorgplicht of gepaste zorgvuldigheid.

Professor duurzame ontwikkeling Bernard Mazijn (UGent) hamerde op dit principe toen ik hem hierover voor het eerst interviewde in 2015. ‘De internationale standaarden eisen van merken om duurzaamheid met “gepaste zorgvuldigheid” door te voeren in de volledige keten’, vertelt hij in MO* Magazine. ‘Daar wordt heel hard op gehamerd: als bedrijven hun verantwoordelijkheid niet nemen, worden ze medeplichtig geacht aan wat er elders in de keten gebeurt, rampen inbegrepen.’

Uit recent onderzoek, getiteld Study on due diligence requirements through the supply chain, is gebleken dat slechts een op de drie bedrijven serieus werk maakt van due diligence op vrijwillige basis. Bij een harde wetgeving zou het strafbaar zijn om producten te verkopen die gepaard gaan met ernstige en systematische schendingen van mensenrechten en milieuconventies.

‘Business as usual is geen optie, want de bestaande aanpak botst op limieten’, stelt Huib Huyse, hoofd van de onderzoeksgroep duurzame ontwikkeling aan het HIVA (KU Leuven). ‘Zonder wetgevend kader met duidelijke kwaliteitscriteria op het vlak van sociale en ecologische standaarden die aan alle producten worden opgelegd, is het als consument quasi onmogelijk om in te schatten wat ethische producten zijn en wat niet.’

Mochten de wetgeving ’tanden hebben’, zoals Wies Willems van Broederlijk Delen het stelt in een opiniestuk voor MO* Magazine, zouden Europese bedrijven een pak voorzichtiger worden. Dat denkt professor Jan Orbie, directeur van het Centrum voor EU-studies aan de UGent. ‘Ofwel gaan ze mistoestanden actief moeten opvolgen, wat tijd, geld en moeite kost’, concludeert de prof. ‘Ofwel gaan ze de waardeketens inkorten en dichterbij produceren om de controle te vergemakkelijken. In beide gevallen zal de handel verminderen, de prijs stijgen en de consumptie dalen.’

Download het e-book SHOPDOWN, met een volledig hoofdstuk over de Europese (en Belgische) politiek, hier.