In aanloop naar deze ‘koopjeshoogdag’ heb ik mij al blauw geërgerd. Aan de nieuwsbrieven in mijn mailbox waarvoor ik mij al lang had moeten uitschrijven, aan de advertenties in mijn krant, aan de reclamepanelen in het station. Het lijkt alsof Black Friday dit jaar geen dag, geen weekend, maar een week (of langer) duurt. Toch zie ik vooral steeds meer protest. De koopjesgekte is voor velen precies wat te gek aan het worden.
In het begin was er niks. Een commerciële hoogdag die enkel koopverslaafde Amerikanen aanbelangde. Tot Black Friday onze contreien bereikte. Twee jaar geleden was het een enkele dag aan shoppingswaanzin. Vorig jaar werd promotie gevoerd voor Black Friday weekend, inclusief Cyber Monday, het feest voor elektronicakoopjes, maar dan uitgebreid naar retailers allerlei. Dit jaar is één dag een heuse week geworden.
Waar stopt dit? Straks een volledige novembermaand koopjes jagen? Hebben we binnenkort een zwarte sperperiode, twee maanden voor de solden van start gaan? Is straks het hele najaar aan de koopjesjagers?
Missen als kiespijn
Het hele jaar door solden. Daar stevenen we op af. Wie heeft daar baat bij? Noch de arbeiders, noch de fabrikanten waarvoor ze werken, zo blijkt uit cijfers waar Schone Kleren Campagne gisteren mee naar buiten kwam.
De organisatie rekende uit hoeveel geld dat voor een trui van Zara, die in een Europese winkel gemiddeld 26,6 euro kost, naar de fabriek en uiteindelijk naar de arbeiders gaat. Blijkt dat de fabriek daar 1,53 euro per stuk van ziet. En dat Turkse textielarbeiders die de trui aan elkaar naaien slechts een derde van een leefbaar loon uitbetaald krijgen. ‘Terwijl Inditex, het moederbedrijf van Zara, in 2018 een recordwinst van 3,44 miljard euro boekte’, zucht Sara Ceustermans van de Schone Kleren Campagne. Volgens de berekeningen zou een leefbaar loon gegarandeerd kunnen worden voor slechts 3,62 euro extra per artikel. Multinationals als Inditex strijken dat geld liever zelf op. Of geven het als deel van de Black Friday-korting, uiteraard.
Wie evenmin wint, zijn de zelfstandige modeboetieks. Hun vertegenwoordiger, de Belgische Mode Unie, liet alvast blijken dat ze het aantal kortingsfenomenen de laatste jaren niet meer kan bijhouden. ‘De rij wordt elk jaar langer en langer’, schrijft Isolde Delanghe, de directeur van de Mode Unie, in een open brief. ‘Met marges die binnen de sector reeds sterk onder druk staan kunnen zelfstandige moderetailers de steeds verder gaande prijzenslag missen als kiespijn. Multimerkenboetieks zijn niet opgewassen tegen de voortdurende stroom van kortingen van grote multinationals en worden op die manier sneller uit de markt geduwd.’
Meer kopen … of niks kopen?
Dit is niet het eerste en zal ook niet het laatste opiniestuk zijn dat over Black Friday verschijnt. Collega-opiniemakers die eerder hun gal spuiden over deze feestdag onder shopaholics vermeldden al dat ‘de mallemolen die overconsumptie heet een extra duw krijgt, zoals Tatiana De Wée van Fashion Revolution het verwoordde in Knack Weekend. ‘Ook al slaan de prijzen al jaren door dankzij fast fashion, toch willen we op die dag nog meer en nog goedkoper’, schrijft ze. ‘Dat is absurd.’ Medewerkers van de organisaties Catapa, Netwerk Bewust Verbruiken en Gents Milieufront halen in MO* aan dat de reclame voor kortingen ons meer doet kopen dan we nodig hebben. ‘Hebben consumenten eigenlijk baat bij Black Friday?’, vragen ze zich terecht af.
Wat mij opviel, is de gelijkgestemdheid bij de commentaren onder die opiniestukken. Ik las vooral tegenstemmen. Geen protest om deze waanzin te laten gedijen en er eens goed van te profiteren. Wel oproepen om vanaf nu – nooit gedacht dat die band opnieuw een comeback zou maken – “green day” in te voeren. Om een dag helemaal niks te kopen. In Gent organiseren enkele kleine zelfstandigen al voor het tweede jaar op rij een Wake Up Friday, waarbij ze op eigen initiatief een deel van hun omzet die dag aan een goed doel schenken. Andere winkels geven een wereldschokkende korting van maar liefst nul procent.
Een voucher van vijf euro voor een gerecycleerde jeans of paraplu is een iets billijkere korting dan MIN ZEVENTIG PROCENT KOOP NU HIER
Duurzame shoppingapp COSH! lijstte in hun nieuwsbrief de origineelste Black Friday alternatieven op. Zo kan je in Mechelen en Antwerpen terecht met respectievelijk je oude paraplu en je oude jeans, die vervolgens gerecycleerd wordt. En dat in ruil voor een voucher van 5 euro – een iets billijkere korting dan MIN ZEVENTIG PROCENT KOOP NU HIER.
Het is tijd om de echte kost van spullen te leren kennen. Die is niet in kortingspercentages te berekenen. Wel in het aantal handen dat die spullen aanraakt vooraleer ze in de winkelrekken en uiteindelijk in onze kleerkasten belanden. Volgens de Nederlandse duurzame mode-expert Marieke Eyskoot zijn dat er maar liefst 172. Misschien kunnen we even aan hen denken als we straks handen te kort komen om ons een weg te banen tussen al die kortingen.
Meer weten? Kom vanavond naar de Fair Fashion Talk tijdens Festival van de Gelijkheid. Die staat in teken van greenwashing.
Dit opiniestuk verscheen ook via Charlie Magazine.