Het aardbeiseizoen komt eraan, smullen maar? België kan niet zonder seizoenarbeiders in de aardbeipluk. Toch stellen we hen teleur. Wie zijn die seizoenarbeiders? Hoe ziet hun leven eruit? En waarom betalen we hen niet beter?
Waarom stemt Europa zo extreem? Ook seizoenarbeiders, in principe zelf arbeidsmigranten, hangen steeds meer een anti-migratiediscours aan.
Wie plukt ons fruit? “Aardbeien plukken is het soort werk dat Belgen niet meer willen doen”, zegt bio-ingenieur Dany Bylemans (KU Leuven). Wie dan wel? Antropoloog Karel Arnaut (KU Leuven), die voor zijn onderzoek zelf ziet grosso modo drie profielen.
“Ik werkte voornamelijk samen met veertigers tot zestigers uit Oost-Europa, die de tewerkstelling als extra inkomsten zien. Soms hebben ze nog een vaste baan in hun land van herkomst en nemen ze verlof zonder wedde om hier twee à drie maanden bij te verdienen. Dan kunnen ze hun huis verbouwen of hun kinderen laten studeren.” De antropoloog vertelt over een bezoek aan Roemenië. “‘Kijk, die keuken heb ik dat jaar bij elkaar gespaard’, zeggen ze dan. Mensen zijn trots op wat ze bovenop hun loon verdienen.”
“De jonge Oost-Europeanen die ik ontmoet heb, zitten in een veel meer alarmerende situatie: zij draaien soms al tien jaar van hun leven – vanaf hun zestiende – mee in seizoenarbeid in Europa en trekken van project naar project. De ene maand onderhouden ze tuinen in Londen, de andere maand plukken ze aardbeien in Sint-Truiden. In die industrieën leren ze evenwel amper vaardigheden. Zij zitten in een uitzichtloze situatie, waar ze maar zelden uit geraken.”
“Tot slot heb je ook Europeanen of Afrikanen met een migratieachtergrond die in België leven. Zij wonen bijvoorbeeld in Brussel of Luik en pendelen naar de plantages.” Professor Arnaut noemt hen de meest kwetsbare groep. “Als er een groep Polen aankomt, dan zal de fruitteler hen sneller voortrekken: zij zijn er maar even. Tegen iemand die hier woont, kun je makkelijker zeggen dat hij morgen toch niet hoeft te komen, maar de week erop misschien wel.”
Hoe groot die teleurstelling kan zijn, blijkt uit onderzoek van professor Arnaut naar jongeren die van oogst tot oogst trekken, het tweede profiel van arbeiders dat hij beschreef. Hoewel zij in principe zelf arbeidsmigranten zijn, hangen ze steeds meer een antimigratiediscours aan. “Ze maken deel uit van Europa waar de markt zogezegd open is en arbeid vlot kan circuleren, maar keren ontgoocheld terug. Ze redeneren heel anti-EU: Europa zou goed voor vluchtelingen zorgen, terwijl zij, echte Europeanen, gemarginaliseerd worden.”
De antropoloog omschrijft de globale arbeidsmarkt als een ratrace. “Dit is een race to the bottom. Dat zie je ook in België, waar minder en minder Polen geïnteresseerd zijn in fruitpluk. We zoeken de grenzen van Europa op, op zoek naar de meest radeloze en kwetsbare arbeidskrachten.” De professor nuanceert zichzelf. “Het gaat weliswaar om een zachte vorm van exploitatie, want er zijn afspraken rond en lonen voor onderhandeld. Maar die lonen zijn te laag om als jongere een volwaardig sociaal leven op te bouwen.”
Volgens professor Arnaut gaat tijdelijke arbeid soms hand in hand met xenofobie. Hij ziet parallellen met andere patronen van migratie waar hij onderzoek naar doet, bijvoorbeeld in West-Afrika. “Ook in Ivoorkust migreren veel mensen, vaak jongeren, als seizoenarbeider naar plantages om mee te draaien in de pluk van bijvoorbeeld cacao of koffie. Die jongeren worden aanzien als vreemdelingen en zijn een makkelijk slachtoffer voor uitbuiting.”
“Als we seizoenarbeiders zo blijven behandelen, ook in België, zullen arbeiders daar nog meer gefrustreerd uitkomen”, meent de prof. Om de Europese casus te duiden, verwijst hij naar de invloedrijke filosoof en politicoloog Francis Fukuyama. “Recent zei die dat er een diepe teleurstelling heerst in Oost-Europa over wat Europa hen juist opbrengt. Binnen de Europese Unie kunnen jonge seizoenarbeiders moeilijk een toekomst uitbouwen. Zo ontstaan antimigratie-attitudes en uiteindelijk zelfs nieuwe vormen van nationalisme.”
Lees het volledige artikel via Eos Tracé: https://eostrace.be/artikelen/seizoenarbeiders-in-belgie-en-hun-race-naar-de-afgrond
© Eos Wetenschap (Eos Tracé)