Hoe overleven kledingarbeiders de Coronacrisis, nu merken zich steeds meer terugtrekken uit fabrieken in productielanden? En zal de textielketen in de toekomst, na de Coronacrisis, hetzelfde blijven? Die vragen stel ik aan mensenrechtenactivisten en andere experts. Professor duurzame ontwikkeling Bernard Mazijn ziet twee mogelijke (en wenselijke) tendensen: meer sociale zekerheid en minder productie ver van huis.

‘Levensbedreigend.’ Zo noemt Lotte Schuurman (Fair Wear Foundation) de situatie waar kledingarbeiders zich momenteel in bevinden. Roosmarie Ruigrok, coördinator van Fashion Revolution in Nederland, volgt die analyse. ‘Dit gaan ze niet overleven. Arbeidsters zullen bedelen langs de weg. Of zich aanbieden.’

De oplossing om op korte termijn massale ontslagen in productielanden te vermijden, ligt volgens mensenrechtenspecialist Aruna Kashyap (Human Rights Watch) in handen van merken. ‘Zij moeten betalen, niet enkel voor orders die al klaar zijn, maar ook voor de orders die al besteld waren.’

Financiële injectie

Op lange termijn zijn volgens Kashyap nog meer fondsen nodig, omdat arbeiders in productielanden geen sociaal vangnet hebben. ‘Donoren en financiële instituties moeten tussenkomen om te voorzien in sociale zekerheid.’

‘De ministers van Financiën van de G20, het IMF en de Wereldbank moeten ontwikkelingslanden onmiddellijk een financiële injectie geven om hen in staat te stellen om kwetsbare gemeenschappen te helpen’, stelt Maaike Vanmeerhaeghe, ongelijkheidsexpert bij Oxfam, concreet voor.

Europese regeringen spelen daar volgens Lotte Schuurman (Fair Wear Foundation) een bijzondere rol in. ‘Bij economische ondersteuningsmaatregelen moet Europa rekening houden met de miljoenen mensen die onze kleding maken.’

De Europese Unie heeft eind vorige week aangekondigd vijf miljoen euro vrij te maken voor kledingarbeiders in Myanmar. Over soortgelijke noodhulp voor andere productielanden is met geen woord gerept.

Broodnodig: sociaal vangnet

Professor Bernard Mazijn, specialist Duurzame Ontwikkeling aan de universiteit van Gent, verwacht meer dan noodfondsen. Hij spreekt van een ‘wereldwijde beweging waarin een goede sociale zekerheid, zoals wij dat kennen, stapsgewijs ingevoerd wordt’. ‘Als situaties zoals nu zich nog voordoen, zal er in productielanden tenminste een minimum aan opvang op vlak van gezondheidszorg en werkloosheid zijn.’

Ook volgens de Schone Kleren Campagne is dat broodnodig. ‘In de toekomst hopen we op een systeem waarin merken bijdragen aan de sociale zekerheid van de landen waar ze produceren’, zegt Christie Miedema. ‘Deze crisis maakt eens te meer duidelijk hoe kapot het huidige systeem is. Hopelijk leren we hieruit.’

‘Deze crisis maakt duidelijk hoe kapot het huidige systeem is.’

Christie Miedema (Clean Clothes Campaign)

‘De crisis toont in elk geval aan hoe afhankelijk spelers in deze industrie van elkaar zijn’, vult Schuurman aan. ‘De sluiting van winkels werkt door tot diep in de keten. Wanneer de vraag weer op gang komt, zijn veel van de fabrieken waarop merken vertrouwen mogelijks failliet. Zowel op menselijk als op zakelijk vlak is het nodig om op een betere manier te produceren, met eerlijke prijzen en leefbare lonen. Hopelijk wordt dat het nieuwe normaal.’

Nieuwe normaal

Dat “nieuwe normaal” kan er volgens professor Mazijn helemaal anders uitzien. ‘Tijdens deze crisis stellen economen en andere academici zich sterke vragen bij globale ketens.’

Professor Mazijn verwijst naar het tekort aan mondmaskers en andere uitrusting voor zorgpersoneel. ‘Blijkbaar zijn we in Europa zelfs niet meer in staat om aan onze eigen behoeften te voldoen? Vroeger was de textielnijverheid sterk aanwezig in België. Wie weet verlaten we na deze crisis de globalisering voor een stuk en zien we binnenkort een nieuwe industrialisering van onze eigen regio.’

‘Wie weet zien we na deze crisis een nieuwe industrialisering van onze eigen regio.’

Professor Bernard Mazijn

Over nearshoring, het terughalen van de textielproductie naar de eigen gewesten, schreef McKinsey eind 2018 al een lijvig rapport. Volgens het adviesbureau zou dat helpen om de textielketen enerzijds nog competitiever en trendgevoeliger te maken, maar anderzijds ook duurzamer en uiteindelijk zelfs circulair.

In haar boek Fashionopolis: The Price of Fast Fashion and the Future of Clothes neigt journalist Dana Thomas naar de duurzame kant. Ze schrijft over rightshoring: op een juiste, sociale en ecologische manier lokaal produceren, in plaats van te kiezen voor goedkope offshoring naar productielanden waaruit merken zich snel kunnen terugtrekken als de grond, zoals nu, te heet onder hun voeten wordt.

Sneller door Corona

Dat proces kan door Corona versneld worden. ‘Vanuit deze crisis kunnen we evolueren naar meer continentale productie en, hopelijk, ook naar een circulaire economie’, zegt professor Mazijn.

Die uitkomst lijkt de prof zeer wenselijk, zolang het gepaard gaat met solidariteit en sociale zekerheid in de huidige productielanden. ‘Arbeiders in Bangladesh zullen blijven produceren, maar dan voor de groeiende Oost-Aziatische markt. De vraag is of landen zoals China de mensenrechten zullen respecteren. Net daarom moet de implementatie van een goede sociale zekerheid in productielanden nu een prioriteit zijn vanuit Europa.’

Lees mijn artikel voor One World: https://www.oneworld.nl/lezen/lifestyle/fair-fashion/als-de-coronacrisis-een-ethische-test-is-dan-faalt-de-kledingsector/

Deze blog maakt deel uit van een dossier over de impact van COVID-19 op de volledige textielketen. Lees ook mijn stukken voor MO* en Knack Weekend.