Merken zijn moreel verplicht om kledingarbeiders te ondersteunen tijdens de Coronacrisis. Dat zegt Fair Wear Foundation, dat aangesloten merken oproept om zich niet terug te trekken uit kledingfabrieken nu de nood het hoogst is.

Kledingfabrieken in Azië sluiten massaal de deuren nu COVID-19 ook in hun landen sterk opkomt. Afgewerkte kledingstukken liggen stof te vergaren in hun depots.

Westerse kledingmerken annuleren leveringen van de orders die al klaar liggen. Merken betalen hun bestellingen pas bij de inscheping van de levering, niet bij het plaatsen van de bestelling. Als merken een bestelling volledig annuleren, betekent dat ook dat betalingen uitblijven.

Levensbedreigend

Kledingarbeiders zijn daar het slachtoffer van, want zij vallen zonder inkomen en zonder vooruitzichten. ‘Levensbedreigend’, zegt Lotte Schuurman van Fair Wear Foundation, een multistakeholderinitiatief dat merken begeleidt naar betere arbeidsomstandigheden in de textielketen.

Is het eigenlijk legaal om bestellingen in te trekken als merk?

Lotte Schuurman: ‘Dat ligt aan het contract. Veel merken hebben in hun contract een force majeure clausule, over onoverkomelijke omstandigheden, onmacht, waar de pandemie onder kan vallen. Maar veel belangrijker nog is de morele verplichting die merken hebben.’

‘Kledingbedrijven hebben het nu extreem moeilijk en worstelen om het hoofd boven water te houden. Veel tijd en aandacht gaat nu daarin zitten. Daarnaast is het belangrijk dat merken ook verantwoordelijkheid nemen voor de andere kant van de toeleveringsketen, voor de mensen die hun kleding maken. Dat geldt ook in het geval van niet-crisis situaties, maar juist nu moeten kledingmerken hun verplichtingen nakomen. We kunnen nu niet voorbijgaan aan menselijkheid in een crisis zoals deze.’

‘We kunnen nu niet voorbijgaan aan menselijkheid in een crisis zoals deze.’

Lotte Schuurman

Hoe ziet de toekomst eruit voor arbeiders als er door de crisis geen bestellingen meer binnenkomen? Hoe overleef je als arbeider zo’n crisis?

‘De kledingindustrie is een van de zwaarst getroffen internationale toeleveringsketens. We kunnen nu al spreken van een mensenrechtencrisis, maar als er ook op lange termijn geen orders binnenkomen, zullen er nog meer ontslagen vallen, zullen fabrieken over de kop gaan en krijgen miljoenen kledingarbeiders geen loon meer, een desastreuze situatie. Deze crisis laat pijnlijk goed zien hoe kwetsbaar werknemers, vaak jonge vrouwen, zijn in deze industrie.’

‘Meestal hebben ze al te lage salarissen en geen kans gehad om een buffer op te bouwen, om iets te sparen. Dat betekent dat er direct een levensbedreigende situatie ontstaat bij ontslag omdat ze hun families, die vaak van hen afhankelijk zijn, niet kunnen onderhouden. Normaal gesproken al niet, maar in tijden van crisis al helemaal niet. Daarbij komt dat er in veel productielanden geen adequaat sociaal stelsel is, zodat ze geen overheidssteun krijgen als ze zonder baan thuis komen te zitten.’

‘Een ontslag is levensbedreigend, omdat kledingarbeiders dan hun families, die vaak van hen afhankelijk zijn, niet kunnen onderhouden.’

Lotte Schuurman

‘Daarnaast bestaat er nog het risico op infectie. En ook daarbij blijkt weer hoe kwetsbare ze zijn. Enerzijds moeten ze zichzelf beschermen tegen het oplopen van het virus, wat in een overvolle fabriek zonder voldoende preventiemaatregelen zeer lastig is. Aan de andere kant moeten ze wel in de fabrieken werken om brood op de plank te krijgen voor zichzelf en hun families.’

‘Regeringen van productielanden zullen werknemers sociale zekerheid moeten bieden. Cruciaal is ook dat bij economische ondersteuningsmaatregelen van Europese regeringen rekening wordt gehouden met de miljoenen mensen die onze kleding maken. Naast het begeleiden van kledingmerken lobbyen wij ook bij overheden op deze punten.’

Nieuwe normaal

Wat zouden mogelijke oplossingen kunnen zijn om arbeiders alsnog een menswaardig vervangingsinkomen te bezorgen?

‘Regeringen in productielanden spelen een cruciale rol door het bieden van sociale zekerheid. Sommige doen dat ook ten dele, maar heel vaak nog zijn de sociale vangnetten onvoldoende. Daar hebben wij jarenlang als consumenten en bedrijven de vruchten van geplukt, dus er mag door ons ook wel in worden geïnvesteerd. Belangrijk is ook dat arbeiders zelf onderdeel gaan uitmaken van de oplossing en dus ook aan tafel zitten, bijvoorbeeld via vakbonden.’

‘Voor internationale kledingmerken is dit een de kans om te laten zien wat verantwoord ondernemen inhoudt. En veel merken zijn daar al heel lang mee bezig, zoals merken die lid zijn van Fair Wear. Die zullen samen met de fabrieken tot gezamenlijke oplossingen moeten komen. Dat heeft een moreel maar ook een zakelijk aspect. Ze moeten straks immers weer met elkaar verder. Als straks de vraag weer aantrekt, willen we wel dat onze leveranciers weer hun producten aan onze markt gaan leveren. Laten we er dan voor zorgen dat dat op een betere manier gaat, met respect voor de mensen die onze kleren maken. Een Nieuw Normaal, want zoals het nu gaat kan niet normaal blijven.’

Hoe zie je de toekomst van deze sector veranderen door de crisis?

‘Wat we al lang wisten, is nu nog duidelijker zichtbaar: zoals de industrie nu georganiseerd is, kan het niet langer. Een structurele, fundamentele verandering is keihard nodig om te komen tot een industrie waar eerlijke prijzen en leefbaar loon de norm zijn.’

‘Wanneer de zaken weer gaan lopen, zijn veel van de fabrieken waarop merken vertrouwen mogelijk failliet.‘

Lotte Schuurman

‘We hopen dat deze crisis een keerpunt wordt. Het maakt in ieder geval duidelijk hoe afhankelijk de spelers in deze industrie van elkaar zijn. Ze zijn diep met elkaar verbonden. De sluiting van winkels werkt door tot diep in de keten. Wanneer de zaken weer gaan lopen, zijn veel van de fabrieken waarop merken vertrouwen mogelijk failliet. Er is dus zowel een menselijke als een zakelijke noodzaak voor de industrie om een nieuw normaal te omarmen, waarin eerlijke prijzen en leefbaar loon de norm zijn.’

‘Daarom zijn gelijkwaardige partnerschappen tussen fabrieken en merken van cruciaal belang. En blijkt maar weer eens hoe bepalend de macht van kledingmerken is. De beslissingen die zij dagelijks nemen op hun hoofdkantoren, heeft directe invloed op de fabrieksvloer en daarmee de levens van de mensen die onze kleding maken.’

Solidair, wereldwijd

Jullie hebben een dossier geschreven met Fair Wear Foundation, met aanbevelingen voor aangesloten merken.

‘Ons corona dossier op de website zal steeds worden aangevuld. Hierin staat ook wat merken kunnen doen, niet alleen de onze maar iedereen. Alvast een paar voorbeelden: merken mogen geen orders annuleren die al klaar staan om verscheept te worden en waar dus al stof voor is ingekocht. Merken moeten ook flexibel zijn in wanneer spullen aankomen.’

‘Fair Wear werkt samen met partners (werkgeversorganisaties, vakbonden, teams in productielanden) om overheden van productielanden op te roepen voor de arbeiders te zorgen tijdens deze crisis. Daarnaast hebben we dagelijks contact met onze merken om ze te helpen hier doorheen te komen.’

Wat zijn de belangrijkste punten in je dossier?

‘Overheden in productielanden moeten sociale zekerheid en een vangnet bieden, maar ook Europese overheden kunnen hierin een rol spelen. We moeten Europees solidariteit laten zien, maar ook wereldwijd. Deze mensen werken dan wel niet in Europa maar zijn wel verbonden met ons, door de kleding die we dragen.’

‘Merken zijn verantwoordelijk voor wat gebeurt in de keten.’

Lotte Schuurman

‘Internationale merken spelen een rol; ze dragen verantwoordelijkheid voor wat er gebeurt in hun keten. Dit is het moment voor hen om te laten zien wat het betekent als je je producten laat maken in lagelonenlanden. Aan de andere kant moeten we nu serieus rekening houden met het feit dat het zeer lastige tijden zijn voor merken. Sommige zullen het helaas niet redden. Het moet dus wel realistisch zijn wat je van ze vraagt.’

‘Kledingarbeiders moeten doorbetaald worden, ook als fabrieken over de kop gaan. Er moet extra aandacht zijn voor arbeiders die betaald worden per stuk, zoals dat vaak gebeurt in China en Oost-Europa.’

‘In fabrieken moeten extra maatregelen worden getroffen, zoals afstand tussen de naaimachines, hygiëne, zeep, pauzes, mondkapjes. Als arbeiders ziek worden, moeten ze met betaald ziekteverlof kunnen. Er moet voor gezorgd worden dat arbeiders ergens terechtkunnen met hun vragen en bezorgdheden.’

Samen zoeken naar oplossingen

Hoe reageren merken op de aanbevelingen in jullie dossier?

‘We zijn in nog nauwer in contact met onze merken dan normaal het geval is. Ze reageren positief op het dossier. Zo hebben ze vooral veel aan de specifieke begeleiding per land. Wat schrijven lokale wetten voor bijvoorbeeld? Dat soort info kunnen wij snel updaten vanwege onze lokale netwerken in de verschillende landen.’

‘Ook als het gaat om wat merken zelf kunnen doen, krijgen we positieve reacties, bijvoorbeeld als het gaat om het spreiden van orders, of het gezamenlijk lobbyen of actie ondernemen in gedeelde fabrieken.’

‘We zijn in nog nauwer in contact met onze merken dan normaal het geval is.’

Lotte Schuurman

Zijn er aangesloten merken die bestellingen annuleren?

‘Annuleren van huidige productie hebben we nog niet vernomen van onze merken. Maar we moeten we goed kijken naar de volgende batch orders voor het herfst/winter seizoen. We zien al merken die hun orders spreiden en met lagere capaciteit – en dus minder werknemers –  in de fabriek toch door kunnen draaien.’

‘We zijn net begonnen met een survey onder fabrieken. Uit de allereerste resultaten blijkt dat onze merken veel tijd stoppen in het samen met de fabriek tot oplossingen komen en zich niet terugtrekken.’

Mochten merken zich toch terugtrekken uit fabrieken, wat kan Fair Wear doen? Kan het meer dan enkel aanbevelingen doen?

‘Ja, we kunnen meer dan enkel aanbevelen. We rekenen de merken af op de maatregelen die ze nemen richting betere arbeidsomstandigheden in de jaarlijkse Performance Check. We bundelen krachten door nauw samen te werken met gelijkgestemde organisaties die ook (grote) merken als leden hebben. Samen staan we sterker. We lobbyen richting Europese overheden en overheden in productielanden. Kledingarbeiders kunnen via ons klachtenmechanisme van zich laten horen als hun rechten worden geschonden. Die klachten worden dan zo snel mogelijk online gezet, zodat journalisten en consumenten kunnen volgen hoe die worden opgevolgd door het merk en de fabriek.’

Lees mijn artikel voor One World: https://www.oneworld.nl/lezen/lifestyle/fair-fashion/als-de-coronacrisis-een-ethische-test-is-dan-faalt-de-kledingsector/

Update 21/4: Tien organisaties bundelen krachten tegen vernietigende impact COVID-19 in kledingfabrieken

In de gezamenlijke verklaring uiten Fair Wear Foundation, amfori, Better Buying, Convenant Duurzame Kleding en Textiel, Fair Labor Association, ETI Norway and ETI UK, IDH, Partnership for Sustainable Textiles en Solidaridad hun diepe bezorgdheid over de gezondheid en het welzijn van miljoenen kledingarbeiders en hun families. De coalitie roept regeringen in kleding producerende landen op om het inkomen en de gezondheid van werknemers te beschermen en werkgevers te ondersteunen. ‘De situatie biedt een uniek momentum om sociale bescherming voor werknemers op een duurzamere manier tot stand te brengen’, schrijven de organisaties.

Dit interview maakt deel uit van een dossier over de impact van COVID-19 op de volledige textielketen. Lees ook mijn stukken voor MO* en Knack Weekend.